Trong thời đại mà mọi người đều nói về những điều lớn lao, quyển sách Atomic Habits (Thói quen nguyên tử) của James Clear, hấp dẫn ở chính điều ngược lại: Thay đổi nhỏ. Những hành động tưởng chừng vụn vặt nếu được lặp lại mỗi ngày, sẽ tạo nên hiệu ứng tích lũy đáng kinh ngạc. Điều này không chỉ được ứng dụng trong công việc, mà cả trong cách chúng ta vận hành cuộc sống.
Sự tiến bộ không đến từ một lần cố gắng mạnh mẽ, mà đến từ vô số lần cố gắng nhỏ, đều đặn. Và cũng chính điều đó phân biệt người duy trì sự phát triển bền vững với người chỉ thay đổi trong chốc lát.
Atomic Habits là cuốn sách hướng dẫn người đọc xây dựng thói quen tốt và loại bỏ thói quen xấu dựa trên nền tảng khoa học hành vi. James Clear không nói về nghị lực phi thường, cũng chẳng tô vẽ cảm hứng. Ông chỉ ra những cơ chế rất thật của con người: Khi chúng ta muốn thay đổi, nhưng lại bị mắc kẹt trong chính lối sống cũ của mình.
Nguyễn Hoàng Khánh – nhà vô địch Đường lên đỉnh Olympia 2021 – từng đánh giá Atomic Habits là một trong 3 cuốn sách cậu ấy muốn giới thiệu nhất cho người khác. Một chàng trai trẻ học giỏi, tư duy logic, mà vẫn tâm đắc với một cuốn sách tưởng chừng rất đời thường, điều đó chứng tỏ rằng giá trị của Atomic Habits mang đến tính ứng dụng thật sự.
James Clear không chỉ viết dựa trên lý thuyết. Ông từng gặp tai nạn nghiêm trọng khi còn là học sinh, buộc phải phục hồi cả thể chất lẫn tinh thần trong một thời gian dài. Chính hành trình đó khiến ông nhận ra rằng những biến chuyển bền vững xuất phát từ việc kiên trì với những hành động nhỏ mỗi ngày. Từ trải nghiệm cá nhân, ông xây dựng triết lý thay đổi không dựa vào ý chí bùng nổ, mà dựa vào thiết kế hành vi hợp lý.
Điều này khiến cuốn sách trở nên dễ đọc, dễ tiếp nhận, không gây cảm giác áp lực. Người đọc không bị yêu cầu phải trở nên xuất sắc ngay lập tức, mà chỉ cần trở nên tốt hơn 1% mỗi ngày. Con số 1% nghe có vẻ nhỏ, nhưng theo lý thuyết lãi kép mà cuốn sách trình bày, 1% tiến bộ mỗi ngày, sau một năm, tương đương mức cải thiện gần 37 lần. Đây là lý do Atomic Habits thường được nhắc đến như một cách tiếp cận “nhỏ nhưng có sức mạnh dài hạn”.
James Clear cho rằng, hầu hết chúng ta thất bại không phải vì mục tiêu sai, mà vì hệ thống hỗ trợ mục tiêu đó không tồn tại. Mục tiêu là đích đến, còn hệ thống là con đường. Và nếu bạn đi đúng đường, kết quả sớm muộn cũng sẽ đến.
Ông khuyến khích ta chuyển tư duy từ “tôi muốn đạt được điều gì” sang “tôi muốn trở thành người như thế nào”. Khi bạn tin rằng mình là “một người kiên trì”, bạn sẽ hành động kiên trì. Khi bạn tin rằng mình là “người sống lành mạnh”, việc chọn đồ ăn tốt hay tập thể dục mỗi sáng trở thành điều tự nhiên.
Trong môi trường làm việc tại Viettel, điều này thể hiện rất rõ. Chúng ta có mục tiêu tăng trưởng, mục tiêu chất lượng dịch vụ, mục tiêu phát triển công nghệ… nhưng chính hệ thống làm việc của từng cá nhân mới là viên gạch xây nên mục tiêu chung. Một đội ngũ mạnh là đội ngũ có từng người biết duy trì kỷ luật nhỏ: cập nhật tiến độ đúng hạn, chuẩn bị đầy đủ trước cuộc họp, xử lý việc đến cùng, rút kinh nghiệm sau mỗi dự án. Thói quen cá nhân → chuẩn mực đội nhóm → văn hoá tổ chức.
Văn hóa làm việc của người Viettel đề cao tinh thần “làm đến cùng” và “trưởng thành qua những thách thức và thất bại”. Những giá trị đó không đến từ tuyên ngôn lớn, mà đến từ từng hành động hằng ngày: đúng giờ, lời nói đi đôi với việc làm, chủ động nhận trách nhiệm thay vì đẩy trách nhiệm.
James Clear tóm gọn triết lý của mình trong bốn nguyên tắc tạo dựng thói quen tốt, rất dễ hiểu và có thể áp dụng ngay:
Làm cho nó rõ ràng (Make it Obvious): Xây dựng tín hiệu nhắc nhở. Muốn đọc sách nhiều hơn? Đặt sách ngay trên bàn làm việc.
Làm cho nó hấp dẫn (Make it Attractive): Kết hợp việc nên làm với việc bạn thích làm. Ví dụ: Chỉ nghe podcast yêu thích khi đi bộ.
Làm cho nó dễ dàng (Make it Easy): Giảm rào cản bắt đầu. Ví dụ như: Chuẩn bị sẵn giày thể thao, mở sẵn app học tiếng Anh.
Làm cho nó thoả mãn (Make it Satisfying): Ghi nhận hoặc tự thưởng mỗi khi hoàn thành. Cảm giác đó sẽ thúc đẩy vòng lặp tích cực.
Bên cạnh đó, ông còn chia sẻ những tips rất thực tế mà chúng ta có thể áp dụng ngay trong môi trường công sở.
Habit stacking (xếp chồng thói quen): Gắn thói quen mới vào một thói quen cũ, như: Sau khi mở máy tính, tôi sẽ lên kế hoạch 3 việc quan trọng nhất trong ngày.
Theo dõi hành vi (Tracking): Ghi lại tiến trình mỗi ngày, dù chỉ là một dấu tích nhỏ. Việc nhìn thấy mình đang tiến bộ sẽ trở thành động lực lớn.
Và đặc biệt, quy tắc 2 phút – nguyên tắc mà tôi thấy đắt giá nhất.
Nếu để ý, chúng ta sẽ thấy những người làm việc hiệu quả không phải lúc nào cũng làm nhiều hơn người khác, mà là làm đều đặn hơn. Một ghi chú nhỏ trên bàn làm việc, một checklist đơn giản, một cuốn sổ theo dõi tiến trình – đó đều là những công cụ tưởng nhỏ nhưng duy trì được sự tập trung và giảm sai sót. Thay đổi bền vững đến từ sự tinh giản, không phải từ sự gồng mình.
“Việc gì chỉ tốn 2 phút, hãy làm ngay”
Đó là câu tôi ghi lại từ lần đầu đọc Atomic Habits và đến giờ vẫn áp dụng mỗi ngày.
Khi một email ngắn cần phản hồi, một file cần lưu lại, một tài liệu ngắn cần sửa…chúng ta không nên để “chút nữa”, bởi “chút nữa” chính là khởi đầu của sự trì hoãn.
Còn với những việc lớn hơn, James Clear khuyên: Hãy rút ngắn hành động đầu tiên xuống còn 2 phút. Nếu muốn tập thể dục, chỉ cần xỏ chân vào giày. Nếu muốn đọc sách, chỉ cần mở sách ra. Bước đầu tiên là chiến thắng quan trọng nhất. Khi chúng ta đã bắt đầu, phần còn lại thường dễ dàng hơn nhiều.
Trong thế giới luôn đổi thay, Atomic Habits phản chiếu đúng với giá trị cốt lõi của người Viettel: “Thích ứng nhanh là sức mạnh cạnh tranh”. Bởi thích ứng không chỉ là phản ứng với thay đổi, mà là chủ động tạo ra thay đổi bắt đầu từ những thói quen nhỏ nhất.
Đôi khi, điều khó nhất trong công việc không phải là làm, mà là bắt đầu làm. Một bản thảo dài, một báo cáo phức tạp, một đề xuất mới… đều trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều khi ta cho phép mình bắt đầu với một bước thật nhỏ. Và đó chính là điều giữ cho chúng ta không bị “đứng hình” trước những nhiệm vụ quan trọng.
Nếu mỗi người duy trì được vài thói quen nguyên tử như: Ghi chú 2 phút cuối ngày, học thêm 2 phút buổi sáng hay rà soát lại công việc trước khi rời bàn… chúng ta không chỉ làm việc hiệu quả hơn mà còn nuôi dưỡng một văn hoá Viettel luôn đổi mới, luôn sẵn sàng tiến lên phía trước.
Nếu bạn muốn bắt đầu thay đổi ngay hôm nay, hãy thử 4 bước nhỏ sau:
Chọn một thói quen nhỏ bạn muốn hình thành: đọc sách, vận động, hay dậy sớm.
Tạo tín hiệu nhắc nhở rõ ràng: đặt sách ở đầu giường, để giày ở cửa ra vào, hay ghi chú “uống nước” ngay trên bàn làm việc.
Theo dõi tiến trình: đánh dấu tích vào mỗi ngày bạn làm được.
Lan tỏa thói quen tốt: chia sẻ với đồng nghiệp hoặc cùng nhau thử một thói quen mới, để lan tỏa năng lượng tích cực.
Một cuốn sách hay không phải vì nó khiến ta ngạc nhiên, mà vì nó khiến ta thay đổi được điều gì đó ngay sau khi gấp lại trang cuối cùng.
Thay đổi bản thân chưa bao giờ là câu chuyện của cảm hứng tức thời; đó luôn là hành trình của sự tích lũy. Và đôi khi, hành trình ấy không bắt đầu bằng những điều lớn lao, mà từ những bước rất nhỏ – nhưng đúng và đều đặn. Chúc bạn tìm được “thói quen nguyên tử” của riêng mình, và duy trì nó như một phần tự nhiên trong cuộc sống và công việc mỗi ngày.
Chúc bạn thu nhặt được kiến thức hữu ích từ cuốn sách này.
Thượng Thị Phương Trinh (Viettel IDC)