Võ Nguyên Giáp là một nhà quân sự vĩ đại, không phải bởi đôi cầu vai Đại tướng ông mang trên vai, càng không phải vì ông đeo nó khi mới 37 tuổi, sự vĩ đại xuất phát từ chính con người ông và những giá trị về quân sự - chính trị mà ông đã để lại.

Tôi đã lựa chọn tìm hiểu một tác phẩm của một tác giả phương Tây, bởi, tôi băn khoăn không biết phương Tây nhìn nhận ra sao về tướng Giáp, khác biệt gì so với những tác phẩm thuộc dòng văn học chính thống trong nước?

Tôi tiếp cận tác phẩm này, là lần đầu tiên nghiên cứu một cách nghiêm túc và đầy đủ một tác phẩm về một con người mà tôi yêu quý, nhưng cũng rất tò mò về “cái giá phải trả” cho sự chiến thắng - có thực sự là “cha ông chúng ta” sẵn sàng trả bằng “mọi giá” để có được ngày hôm nay.

Về tác giả Cencil B.Currey (1932-2013)

Cencil là một sử gia quân sự làm việc tại đại học Nam California. Ông dành phần lớn cuộc đời mình để nghiên cứu và viết về mảng quân sự, đặc biệt là chiến tranh Việt Nam với 3 tác phẩm lớn – và “Chiến thắng bằng mọi giá” là một trong số đó. Một điều lí thú về các tác phẩm của Cencil, đó là tác phẩm sau xuất phát từ vấn đề nảy sinh từ tác phẩm trước mà ông tò mò và quan tâm.

Bắt đầu với “Tự hủy diệt”, ông chỉ ra “con đường và phương pháp” sai lầm mà người Mỹ đã gặp phải trong suốt cuộc chiến tranh Việt Nam. Khi đó, ông đã nhìn thấy hình bóng của một nhân vật – “gần như là duy nhất” trong thời đại của mình – hiểu rằng nên có chính sách “hiểu và cởi mở” hơn với nhân dân thuộc địa, thay vì chỉ bằng các cuộc hành quân và đàn áp, thì mới có một “thế trận” tốt hơn khi đối đầu với các cuộc đấu tranh của các nước thuộc địa. Từ đó “Người Mỹ lo âu” ra đời để làm rõ về nhân vật kì bí này (Tướng Edward Geary Lansdale - CIA). Và chính vào lúc ông cất công tìm hiểu về Lansdale, vai trò nổi bật của người chiến thắng ở “bên kia” chiến tuyến ngày càng trở nên rõ nét - đã thôi thúc ông hoàn thành “Chiến thắng bằng mọi giá”. Tác phẩm đã vẽ lên một bức tranh chân thực, sống động và có lẽ là đầy đủ nhất (trong các tác phẩm phương Tây viết về Tướng Giáp – đánh giá của Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu) về cuộc đời và hành trình cách mạng của một trong những vị tướng vĩ đại nhất lịch sử nhân loại.

Về tác phẩm

Được thiết kế theo trục thời gian, tác phẩm được chia làm bốn phần gắn với bốn giai đoạn quan trọng của cuộc đời Đại tướng (theo đánh giá của cá nhân tôi cũng là bốn giai đoạn quan trọng mang tính bước ngoặt của đất nước):

• Phần 1: An Xá 1911 - 1940
• Phần 2: Hà Nội 1941 - 1946
• Phần 3: Điện Biên Phủ 1946 - 1954
• Phần 4: Sài Gòn 1955 - 1991

454 trang sách, là tuổi thơ cháy bỏng của cậu học trò chăm chỉ và sáng dạ, là nguồn cảm hứng về lòng yêu nước từ cụ Phan Bội Châu trong những tháng năm theo học tại Quốc học Huế, là sự mất phương hướng của các lực lượng cách mạng trong đêm đen tăm tối trước khi Đảng Cộng sản ra đời, là những khó khăn mọi lúc mọi nơi – “lực lượng non trẻ thì thiếu trang bị và kỹ năng, lực lượng lớn mạnh thì lo hậu cần”, là những quyết định mang tính bước ngoặt đến vận mệnh đất nước.

Bên cạnh đó, tác phẩm còn khắc họa một Võ Nguyên Giáp rất “người”, rất đau đớn trước sự ra đi của người đồng đội – người vợ thân yêu trong sự đàn áp của kẻ thù, sự lo lắng đến những người con bé nhỏ trong suốt cách mạng chẳng mấy khi được gặp cha mình và hơn hết là sự đau xót trước mỗi giọt máu chiến sĩ trước quân thù.

Đọc tác phẩm này, bạn sẽ được đọc, được hiểu thêm về hàng trăm trận đánh, bối cảnh lịch sử và vị trí địa lý của các trận đánh đó ảnh hưởng đến đại cục của chiến tranh như thế nào, những sự tác động của Trung Quốc, Liên Xô, Polpot trong tiến trình lịch sử tất yếu của Việt Nam và quan điểm của Võ Nguyên Giáp cũng như quan điểm của lãnh đạo nhà nước đối với từng giai đoạn - từng sự tác động đó.

Tất cả đã khắc họa lên chân dung của một con người vĩ đại, một vị tướng vĩ đại, đại diện của một thế hệ vĩ đại. “Rõ ràng, lý do chủ yếu khiến Hoa Kỳ không thể thắng được ở Việt Nam, chính vì Tướng Giáp không bao giờ cho phép Hoa Kỳ làm được điều đó - John Keegan”

“Võ Nguyên Giáp là tư lệnh của các tư lệnh, chính ủy của các chính ủy - Trần Văn Trà”, chúng ta không được phép THẤT BẠI trong cuộc chiến đấu giành lại độc lập dân tộc, nhưng CHIẾN THẮNG chỉ còn ý nghĩa khi cái giá phải trả cho nó là thấp nhất.

Xuyên suốt tác phẩm, có những chi tiết mà tác giả - bởi vì xuất phát từ hệ tư tưởng và ý thức hệ khác biệt, hoặc không thể tiếp cận sâu hơn - đưa ra những nhận định hoặc đánh giá khác với những gì chúng ta đã biết hoặc vẫn nghĩ. Những chi tiết này, nếu là sai sót về số liệu thì đã được khắc phục bởi đội ngũ hiệu đính rất chi tiết, còn với những quan điểm mang tính cá nhân của tác giả thì vẫn được giữ nguyên để bảo vệ tính tác quyền và tính toàn vẹn của tác phẩm. Nhưng suy cho cùng, là một người trẻ thuộc thế hệ sau, được sống trong hòa bình, chúng ta nên tiếp cận lịch sử theo nhiều chiều - miễn là chúng ta có đủ tỉnh táo và mạnh mẽ trong nhận thức để có thể hiểu và trân trọng hơn những gì mà tiền nhân đã sống và cống hiến.