Cuốn sách Quý cô nóng nảy - Hành trình khai mở tâm trí Helen Keller kể về câu chuyện hi sinh thầm lặng của cô giáo Anne Sullivan, người đã thắp lên niềm tin, vực cô bé Helen Keller đứng dậy từ sâu trong màn đêm đen tối. Đó là màn đêm đen tối theo nghĩa tả thực của từ này vì Helen bị mù, và số phận còn khắc nghiệt hơn nữa khi lấy đi giác quan quan trọng nhất của một người mù là đôi tai. Vừa khiếm thị, vừa khiếm thính, xung quanh em chỉ là bóng tối và sự im lặng. Cô bé gần như bị chặn tất cả các cánh cửa tiếp xúc với thế giới từ khi còn quá nhỏ, khi mà khái niệm về cuộc sống xung quanh còn chưa kịp định hình, các sự vật có tên chưa từng xuất hiện trong đầu em, một tâm trí chưa có hình ảnh và ngôn từ. Helen chỉ có thể hiểu một vài giao tiếp đơn giản, ví như khi muốn nói không, mẹ cô bé sẽ nắm lấy bàn tay cô, áp nó vào má mình và lắc lắc đầu.

Nỗi đau thể xác và sự trống rỗng trong tâm hồn khiến Helen trở thành một cô bé nóng nảy và dữ dội đến cùng cực. Thế nhưng, tất cả đã thay đổi từ năm lên 6 tuổi, Helen Keller gặp cô gia sư Anne Sullivan. Điều gì đã làm nên sự đồng cảm và tình yêu thương đặc biệt giữa hai cô trò, nếu không phải vì chính Anne cũng là một người khuyết tật đáng thương, từng sống cô độc trong trại tế bần vì mất hết người thân và “không có nơi nào để đi” (trang 19). Đây là một lớp học đặc biệt, lớp học 1-1, lớp học của sự dìu dắt và nâng đỡ nhau giữa hai con người chịu nhiều thiệt thòi của số phận và được tác giả nhấn mạnh là lớp học “không từ ngữ, chỉ cảm nhận thôi” (trang 16); lớp học của những xúc chạm, chạm vào sự vật để khám phá thế giới, chạm vào tình thương để có nghị lực vượt qua những khắc nghiệt của cuộc đời.

Ở những chương đầu tiên, Anne đã rối bời và mất tự tin khi nghĩ đến việc phải dạy một đứa trẻ Helen vừa khiếm khuyết về thể chất, vừa tổn thương về tinh thần với tâm lý nặng nề đầy kháng cự. Mọi sự bắt đầu từ những điều nho nhỏ như cô giáo Anne muốn trao cho học trò một cái ôm trong buổi sáng đầu tiên thức giấc cho đến khi nhận ra rằng “một bàn tay dịu dàng là thứ cuối cùng em cần đến”. Và cũng chính đôi bàn tay ấy lần đầu ôm ấp một con búp bê và quờ quạng khám phá hình thù các chữ cái trên tay cô giáo để bắt đầu bài học đầu tiên. Nhưng, liệu có dễ dàng như vậy không với một Helen như con thú hoang, ngỗ ngược, phá phách, bẩn thỉu, và hung dữ… nhưng lại vô cùng tội nghiệp.

Tôi sẽ cho rằng câu chuyện toàn là lý thuyết nếu Anne chỉ cần mỗi dịu dàng là cô học trò ngồi ngoan ngoãn 8 tiếng mỗi ngày. Thực tế thì Anne đã phải dùng cả những biện pháp khắc nghiệt nhất như đánh đòn, phạt nhịn đói, hay tách Helen ra khỏi sự bao bọc nuông chiều của gia đình để giáo dục độc lập, “huấn luyện” cô bé vào nề nếp và trở nên hiểu biết hơn. Để rồi bạn đọc nhận ra: chỉ có tình yêu thương chân thành, sự đồng cảm mới là động lực giúp cô Anne quyết tâm dẫn dắt Helen đến kiệt sức. Rất nhiều nhọc nhằn trên vai một người giáo viên dạy trẻ khuyết tật và có những đoạn bạn đọc nín thở chờ đợi với suy nghĩ Anne sẽ bỏ cuộc thôi, làm sao có thể chịu nổi, thật bất lực… cho đến khi chính Anne lại tìm ra một cách khác để khai mở Helen.

Tác giả bài viết - bạn Nguyễn Thị Lan Hương, TT Kinh doanh Viễn thông, TCT Giải pháp Doanh nghiệp Viettel

Trong suốt 50 năm, cô giáo Anne gần như không rời xa Helen, luôn đồng hành cùng học trò của mình, lặng thầm trong từng bước tiến để cô trở thành một giảng viên, một nữ văn sĩ, nhà hoạt động xã hội và cũng là diễn giả người Mỹ nổi tiếng trên toàn thế giới được hậu thế nghiêng mình ngưỡng mộ khi là người khiếm thị, khiếm thính đầu tiên giành học vị Cử nhân Nghệ thuật, có tầm ảnh hưởng lớn và là tấm gương nghị lực phi thường cho những người khuyết tật. Năm 1933, khi gần như đã mất đi hoàn toàn thị lực và sức khỏe ngày càng suy yếu, cô giáo Anne đã nói với Helen: “Cô đang cố hết sức để sống vì em”. Những lời cuối của Anne Sullivan, được ghi âm bởi Polly Thompson vào ngày 15 tháng 10 năm 1936, đã nhắc tới em trai Jimmie của bà, rồi đến Helen: “Cầu Chúa phù hộ cho cô bé khi tôi ra đi”. Không lâu sau đó, cô giáo Anne Sullivan rơi vào hôn mê và mất sau 5 ngày, với bàn tay vẫn nắm chặt tay Helen. Cuốn sách thú vị như với văn phong như một cuốn tiểu thuyết, lôi cuốn bởi những tình tiết đan cài khiến ta có cảm giác như đang đọc Đồi gió hú, Trà hoa nữ hay Bà Bovary.

Trước thềm của dịp Hiến chương các nhà giáo 20/11, những câu chuyện về người thầy lại được nói đến nhiều hơn, trong đó có cuốn sách "Quý cô nóng nảy" - Hành trình khai mở tâm trí Helen Keller vừa mới ra mắt bạn đọc Việt Nam. Các thầy cô giáo, đặc biệt là các thầy cô thuộc khoa giáo dục đặc biệt chắc chắn sẽ được xốc lại nghị lực, sự nhiệt huyết với nghề, với trò, có thêm nghị lực vượt quá những rào cản tự thân, có niềm tin mạnh mẽ vào sứ mệnh của giáo dục chiến thắng cả những nghịch cảnh tồi tệ nhất và đem lại cơ hội được học tập bình đẳng cho mọi người.

Trong một xã hội hiện đại, khi mà các hình thức học tập được số hóa, các ứng dụng công nghệ được phổ cập, bài giảng online, và sắp tới có thể là thầy giáo AI, nhà trường Metaverse …thì mặt trái của nó cũng là những khoảng cách về giao tiếp, khoảng trống của tình thầy trò. Máy móc có thể hỗ trợ hoặc thay thế con người trong việc truyền đạt kiến thức, nhưng không thể thay thế các thầy cô trong việc gieo trồng hạnh phúc, xúc cảm, đặc biệt là với những người khuyết tật.