Trong tập podcast “Sếp cũng từng...sai” thuộc chuyên mục Viettel Vibes, anh Ngô Quang Việt - Giám đốc Trung tâm Vận hành khai thác toàn cầu, Tổng công ty Mạng lưới Viettel đã chia sẻ về hành trình 21 năm đầy thăng trầm tại Viettel.

Anh Việt gia nhập Viettel từ sau khi tốt nghiệp, thuộc một trong những thế hệ kỹ sư đầu tiên. Với sự chịu khó và say nghề, anh phấn đấu qua từng dự án và trở thành nhân sự "key" của lực lượng kỹ thuật di động. Thế nhưng, trên đà thăng tiến đó, anh mắc một lỗi nghiêm trọng gây ảnh hưởng đến 2 triệu thuê bao khi đang đảm nhận vị trí Trưởng Ban NSS của Phòng Mạng lõi. Do đó, anh nhận án kỷ luật: Giáng chức từ Trưởng ban xuống nhân viên và bị điều chuyển công tác vào TP.HCM.

Đối diện với việc bắt đầu lại từ con số 0 ở một nơi xa lạ, cùng bao lời bàn tán, nhưng anh Việt vẫn không từ bỏ. Anh tâm niệm rằng lỗi lớn mà không bị đuổi việc là may mắn, nên án phạt này là xứng đáng. Anh Việt chấp nhận án kỷ luật và tự nhủ mình phải nỗ lực nhiều hơn. Sau 7, 8 tháng tại nơi làm việc mới, anh Việt đã chứng minh năng lực ở những dự án khó và được trở về đơn vị cũ. Hơn 1 năm sau, anh được khôi phục vị trí quản lý và hiện giờ đang ở trên cương vị là Giám đốc của Trung tâm vận hành khai thác toàn cầu.

Thực tế, ai trong chúng ta cũng từng sai. Và khi “cái tôi” bị đe dọa, phản ứng tự nhiên nhất là bật cơ chế tự vệ: né tránh, đổ lỗi, bao biện. Đây là bản năng để giảm bớt cảm giác đau do tổn thương danh dự. Bên cạnh đó cũng sẽ có người giống như anh Việt, đó là dừng việc 'tự vệ' và chọn đối diện với trách nhiệm.

Theo chuyên gia Khánh Nguyễn, khi gặp thất bại, con người thường rơi vào một trong hai vùng tâm lý sau:

• Vùng hậu quả: Đây là vùng cảm xúc “tự động”: Nhiều người sẽ tìm lý do khách quan để đổ lỗi như “Do công cụ không cập nhật!”; bao biện rằng: “Kiến trúc mạng thay đổi thì ai lường hết được!" hoặc né tránh hoàn toàn. Ở vùng này, cái tôi cảm thấy dễ chịu hơn vì mình luôn tìm được điều gì đó để bào chữa. Nhưng đổi lại, ta cảm thấy bất lực, vì tin rằng kết quả nằm ngoài tầm kiểm soát của bản thân.

• Vùng nguyên nhân: Đây không phải là “ôm hết lỗi”, mà là dũng cảm nhìn vào phần việc mình có thể làm tốt hơn: “Mình sơ suất ở đâu?”; “Tại sao đã nghi ngờ mà vẫn làm?” Khi đứng ở vùng nguyên nhân, ta không còn xem mình là nạn nhân của hoàn cảnh. Ta giành lại quyền kiểm soát vấn đề, từ đó có thể sửa sai, học hỏi và tạo ra kết quả tốt hơn.

Nhìn lại câu chuyện của anh Việt thì anh cũng đã trải qua đủ mọi cảm xúc: sợ hãi, xấu hổ, tự trách bản thân. Nhưng hành động quyết định lại là chấp nhận lỗi và chấp nhận kỷ luật. Khoảnh khắc ấy, khi một người lựa chọn bước ra khỏi “Vùng hậu quả” để bước vào “Vùng nguyên nhân” là bước ngoặt thật sự. Đó là khoảnh khắc chúng ta lấy lại quyền làm chủ và bắt đầu hành trình làm lại một cách mạnh mẽ hơn.

Xây dựng bản lĩnh bước sang "Vùng nguyên nhân"

Bước sang “Vùng nguyên nhân” chính là chìa khóa để học hỏi và đứng dậy từ thất bại. Nhưng làm sao để “phanh lại” phản ứng tự vệ vốn bật lên hoàn toàn tự động, phản ứng khiến ta đổ lỗi, bao biện và trốn tránh để có thể dịch chuyển sang vùng của trách nhiệm và trưởng thành?

Theo chuyên gia Khánh Nguyễn, có 2 năng lực cốt lõi giúp một người làm được điều đó.

• Năng lực tự nhận thức: Đây là khả năng tách mình ra khỏi cái tôi đang bị tổn thương để quan sát sự việc một cách trung thực, thay vì tự ru ngủ bản thân rằng “lỗi là do hoàn cảnh”. Ngay khi sự cố xảy ra, thay vì đổ lỗi, hãy hỏi mình những câu hỏi “giải ảo”:“Trong kết quả này, bao nhiêu phần trăm là trách nhiệm của mình?” hay “Mình đã có quyết định chủ quan nào dẫn đến cơ sự này?” Những câu hỏi này giống như một chiếc gương – giúp bạn nhìn sự thật rõ ràng hơn thay vì nhìn qua lăng kính phòng vệ của cảm xúc.
  Trong trường hợp của anh Việt, anh nhận ra sai lầm cốt lõi nằm ở sự chủ quan của chính mình. Hơn nữa, anh hiểu rằng người đứng đầu mà chối bỏ trách nhiệm sẽ làm tổn hại đến uy tín cả tập thể. Và đó là lý do anh chọn đối diện, không trốn chạy.

• Tư duy tập trung vào giải pháp: Khi chuyện đã xảy ra rồi, dằn vặt chỉ khiến ta mất năng lượng. Người bản lĩnh sẽ rất nhanh chuyển sang chế độ “giải quyết vấn đề”. Thay vì day dứt với câu hỏi “Tại sao lại là tôi?”,hãy đổi sang những câu hỏi hành động:“Việc cần làm ngay bây giờ để giảm thiểu thiệt hại là gì?” “Quy trình, cách làm nào cần thay đổi để lỗi này không bao giờ lặp lại?” Những câu hỏi này kéo bạn ra khỏi vòng xoáy cảm xúc, đưa bạn trở lại với thực tế và hành động. Với anh Việt, biểu hiện của tư duy tập trung vào giải pháp là anh gạt nỗi sợ sang một bên để tập trung sửa sai, đồng thời tổ chức lại quy trình nhằm bảo đảm: “Không để ai trong nhóm phải vấp lại ở chỗ mình từng vấp nữa.”

Tóm lại, hành trình bước sang "Vùng nguyên nhân" là sự kết hợp giữa tự nhận thức (dám nhìn vào sự thật, không né tránh) và tư duy giải pháp (rời vai “nạn nhân”, bước vào vai “người sửa sai”). Khi rèn luyện đồng thời hai năng lực này, chúng ta không chỉ bước ra khỏi “Vùng hậu quả”, mà còn biến sai lầm thành đòn bẩy cho sự trưởng thành vượt bậc.

"Tốt nghiệp" bài học thất bại

Khi chúng ta đã đủ bình tĩnh để bước sang “Vùng nguyên nhân”, dám nhận trách nhiệm và không trốn tránh, nghĩa là ta đã chiến thắng được cuộc chiến nội tâm, cuộc chiến với cái tôi bị tổn thương. Nhưng sau chiến thắng ấy là một mặt trận khác không kém phần cam go: đối mặt với thực tế và xử lý hậu quả.

Không phải ai dám nhận lỗi cũng đủ bản lĩnh ở lại để sửa sai. Nhiều người chọn cách rời đi để bắt đầu một hành trình mới “nhẹ nhàng hơn”, tránh ánh nhìn soi xét hay cảm giác xấu hổ đè nặng. Nhưng cũng có những người chọn đứng lại ngay nơi mình vấp ngã, như cách anh Việt kiên định:“Mình phải chứng minh mình lại.”

Ở lại đồng nghĩa với việc đối diện với thị phi, sự ngượng ngùng, và cả những ánh mắt dò xét. Nhưng theo chuyên gia Khánh Nguyễn, những người chọn ở lại thường có một tư duy rất đáng học: Ngã ở đâu, đứng dậy ở đó - nghĩa là tôi sai sót ở đâu tôi cần dừng lại ở đó để hoàn tất bài học của mình. Dưới góc độ tâm lý học, nếu chúng ta vội vã rời bỏ một tổ chức chỉ vì muốn trốn tránh cảm giác xấu hổ hay thất bại, thì thực ra "bài học" đó bên trong ta vẫn chưa hoàn thành. Ta có thể vô tình mang theo "hành lý" là sự tự ti và vết thương chưa lành sang môi trường mới. Nguy hiểm hơn, não bộ ta sẽ hình thành một phản xạ có điều kiện: Hễ gặp khó khăn hay sự cố là chọn cách bỏ cuộc. Nguy cơ rất cao là sau này, khi gặp một áp lực tương tự ở nơi mới, kịch bản trốn chạy đó sẽ lại tái diễn, tạo thành một vòng lặp không lối thoát.

Ngược lại, khi một người chọn ở lại, họ đang nói với chính mình: “Tôi đã ngã ở đây, và tôi đủ bản lĩnh để đứng dậy ngay tại chỗ này.” Chỉ khi làm được điều đó, họ mới thực sự "tốt nghiệp" khỏi thất bại của mình. Sau khi hoàn tất bài học, dù họ ở lại hay rẽ sang một con đường mới, tâm thế lúc ấy đã hoàn toàn khác: tự tin, vững vàng và trưởng thành.

Tóm lại, mỗi người sẽ có một hành trình phát triển riêng, lựa chọn rời đi hay tìm kiếm môi trường mới không sai, nhưng trước khi đi đâu, hãy chắc chắn rằng mình đã đứng dậy được ở chính nơi mình ngã. Chỉ khi đó, bạn mới bước tiếp bằng sự kiêu hãnh của một người đã đi qua nghịch cảnh chứ không phải bỏ chạy khỏi nó.

Thất bại, sai lầm trong công việc không phải là một bản án chung thân, mà thực chất chỉ là mức "học phí" chúng ta cần trả cho sự trưởng thành. Đặc biệt tại Viettel, sự công bằng và minh bạch trong thưởng - phạt chính là "lò luyện" đòi hỏi mỗi người phải kiên định đứng ở "Vùng nguyên nhân" để chịu trách nhiệm và giải quyết vấn đề. Ai thích nghi được sẽ lớn lên qua thử thách, và chính sự sòng phẳng ấy cũng là niềm tin giữ chân nhân tài Viettel.

Mời bạn đón nghe trọn vẹn tập podcast “Sếp cũng từng... sai” thuộc chuyên mục Viettel Vibes để cảm nhận sâu hơn hành trình “lội ngược dòng” đầy bản lĩnh của anh Việt, cũng như những lời nhắn nhủ chân thành anh gửi tới thế hệ trẻ Viettel đang và sẽ tiếp nối con đường này.

Nếu bạn cũng có những câu chuyện, những kinh nghiệm muốn sẻ chia, hoặc có trăn trở cần được giải đáp, thì đừng ngần ngại kết nối với Viettel Vibes. Chúng tôi sẽ luôn lắng nghe, đồng hành và cùng bạn lan tỏa những giá trị tích cực để sống và làm việc trọn vẹn mỗi ngày.