Để có thể kết nối di động, ngày đó, người dân phải mất 200 USD tiền thuê bao, thêm vào đó là vài chục USD để chi cho cước phí kết nối. Ngay cả những người nước ngoài đến Việt Nam, ở trong khách sạn 5 sao… cũng phải lắc đầu vì chi phí điện thoại quá đắt đỏ tại quốc gia đang cố gắng vươn mình phát triển hậu chiến tranh và cấm vận kinh tế.

Nói đến giá cước, chắc chắn giờ đây nhiều người - nhất là những người trẻ tuổi có thói quen “buôn” điện thoại hàng giờ sẽ không hiểu nổi vì sao trên diễn đàn Vnpro.org năm 2003 lại có bài viết “Cách sử dụng hiệu quả điện thoại di động”, trong đó đưa ra một nguyên tắc nhắc nhở người tiêu dùng “khi thực hiện cuộc gọi, ta luôn cần biết trước số tiền phải trả”.

Bài báo đó có những hướng dẫn chi tiết thật hữu ích cho những ai dùng di động thường xuyên đi xa khỏi nơi mình đăng ký thuê bao - kiểu như “khi bạn đi xa thì bạn gọi cho người bản xứ và nhận cuộc gọi từ quê nhà là kinh tế nhất”. Ngày đó, các mạng điện thoại di động vẫn tính cước theo quy định nội vùng, cách vùng,…

Ai có cơ sở hạ tầng sẽ là người quyết định thị trường

Năm 2003, Viettel bắt đầu xây dựng cơ sở hạ tầng cho dịch vụ điện thoại di động. Tại lễ ra mắt Ban điều hành triển khai pha 1 dự án di động, nguyên TGĐ Hoàng Anh Xuân nhấn mạnh mong muốn của Viettel là có một mạng lưới di động tốt nhất tại Việt Nam vào năm 2010 và trở thành nhà khai thác điện thoại di động lớn, độc lập tại Việt Nam. Thực tế sau đó chỉ đến năm 2008, Viettel đã vươn lên số 1 về thị phần di động.

“Chúng ta đã không ngại đầu tư với số tiền lớn vào công nghệ và xác định di động sẽ trở thành dịch vụ chủ đạo trong thời gian tới”, nguyên TGĐ Tập đoàn phát biểu. Và tới lễ ra quân lắp đặt pha 1 của dự án điện thoại di động, đồng chí tiếp tục khẳng định: “Muốn tồn tại thì chúng ta phải phát triển, phải đổi mới, phải tự khẳng định mình. Chúng ta đã có sản phẩm con VoIP sữa 178, giờ đây chúng ta phải biến 098 thành một sản phẩm ngôi sao. Dẫu biết chặng đường chúng ta đi trước mắt còn rất nhiều chông gai, thử thách, nhưng chúng ta đã thành công với 178 thì nhất định sẽ thành công với 098. Chúng ta đã gây tiếng vang khi tung ra 178 thì cũng phải tạo ra được ấn tượng mới khi giới thiệu 098. Viettel đã quyết là làm, đã làm là chiến thắng”.

Chỉ trong năm 2003, Viettel đã thực hiện đầu tư đường trục Bắc - Nam nhanh gấp 3 lần thời gian VNPT thực hiện. Riêng mạng di động, Viettel lắp đặt 800 trạm phát sóng trong vòng 1 năm rưỡi - một công việc mà Mobifone đã phải thực hiện trong gần 10 năm và Vinaphone thực hiện gần 9 năm.

Từ năm 2003, mặc dù doanh thu chỉ ở mức 1.040 tỷ đồng nhưng Viettel đã mạnh dạn vay gấp gần 20 lần doanh thu đó để đầu tư cho cơ sở hạ tầng di động. Đó là một quá trình hết sức khó khăn, đầu tư ban đầu cao, thu hồi vốn chậm, doanh thu thấp nhưng Viettel kiên quyết tới cùng là phải hoàn chỉnh cơ sở hạ tầng này. Hạ tầng quan trọng là điều không thể chối cãi nếu Viettel muốn phát triển mạnh mẽ và lâu dài, thế nhưng hạ tầng còn đóng một vai trò sống còn, hơn thế nữa nếu tương lai Việt Nam mở cửa đón nhận đầu tư nước ngoài đối với cả lĩnh vực viễn thông.

Tự làm - Quyết định lịch sử

Trước năm 2004, mọi dự án viễn thông di động tại Việt Nam đều phải hợp tác với đối tác nước ngoài để tiếp nhận công nghệ, vốn, công tác quản lý, điều hành.

Năm 1993, hãng MobiFone liên doanh với Comvik Thụy Điển. Năm 1996, VNPT hợp tác với Telstra Australia. Năm 2003, Sfone (Sài Gòn Postel) liên doanh BCC với SK Telecom Hàn Quốc. Viễn thông di động đòi hỏi công nghệ hiện đại, trong bối cảnh trình độ trong nước còn hạn chế thì hợp tác với nước ngoài là điều đương nhiên.

Ban lãnh đạo Viettel lúc đầu cũng nghĩ như vậy, muốn làm di động cũng phải đi tìm các đối tác nước ngoài. Khi đó, Viettel vẫn dừng lại ở làm đường truyền dẫn, còn về thiết bị di động, tổng đài, trạm BTS cho rằng việc đó rất khó không thể làm được. Ban lãnh đạo Công ty đã bàn, thống nhất việc hợp tác với đối tác Telstra Australia, vì họ vừa kết thúc hợp đồng dài hạn với VNPT.

Hai bên đàm phán mất gần 2 năm mà chưa xong. Trong lúc như vậy, họ ra bài cuối: “Telstra đầu tư 400 triệu USD, Viettel góp toàn bộ tài sản đường truyền Bắc - Nam, 2 triệu khách hàng VoIP đã có, toàn bộ nhân công lao động. Đến khi có lãi, đối tác lấy trước đủ 400 triệu USD, sau đó có lợi nhuận thì chia đôi”.

Đàm phán đến đó, nguyên TGĐ Hoàng Anh Xuân và nguyên Phó TGĐ Nguyễn Mạnh Hùng không ai bảo ai, cả hai cùng “xô bàn” đứng dậy, vì như thấy “bị xúc phạm”. Thị trường Việt Nam khi ấy có đến 80 triệu dân, 60 triệu khách hàng, họ lấy toàn bộ thị trường, tài sản, nhân lực Viettel, lấy hết 400 triệu USD, không chia cho Viettel đồng nào, và biết đến bao giờ họ mới lấy đủ 400 triệu USD.

Vậy là Viettel kết thúc vụ đàm phán hợp tác với nước ngoài, đi đến quyết định chưa từng có tiền lệ trong xây dựng dự án viễn thông di động ở Việt Nam là “tự làm”.

Viettel tự làm mạng thông tin di động cho mình, mà không có bất kỳ sự hợp tác nào với nước ngoài cũng như từng đã tự làm đường trục cáp quang 1A. Theo Trung tướng Hoàng Anh Xuân, nguyên TGĐ Tập đoàn: “Tự làm di động là một quyết định lịch sử, đầy khó khăn, thách thức nhưng sáng suốt. Sau gần 2 năm đàm phán, đến buổi cuối cùng phải “xô bàn” đứng dậy, nếu liên doanh thì sau này cũng rất khó lường”.