Trang chủ

Đông Timor hay Timor-Leste là quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á nằm phía Đông của đảo Timor thuộc Indonesia và cách thành phố Darwin, Úc về phía Đông Nam khoảng 640 km.

Trong lịch sử, Đông Timor có một thời gian dài nằm dưới sự đô hộ của thực dân Bồ Đào Nha, chính vì vậy người dân Đông Timor có ngôn ngữ chính thức là tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Tetum.

Khi người Bồ Đào Nha rời khỏi đây để tập trung lực lượng về lại những thuộc địa khác giàu có hơn như Angola hay Mozambique vào năm 1974, Đông Timor đã tuyên bố độc lập vào ngày 28/11/1975, nhưng sau đó nhanh chóng bị nước láng giềng Indonesia thôn tính vào ngày 17/7/1976.

Tuy nhiên, những nỗ lực của người dân Đông Timor dưới sự bảo trợ của Liên Hiệp Quốc đã một lần nữa giúp quốc gia này thoát khỏi sự chiếm đóng của Indonesia sau cuộc trưng cầu dân ý diễn ra vào ngày 30/8/1999. Và sau đó 3 năm, vào ngày 20/5/2002, Đông Timor trở thành quốc gia mới có chủ quyền đầu tiên của thế kỷ 21 và cũng là quốc gia mới nhất của châu Á.

Do nằm ở phía Nam bán cầu và cách xa các trục hàng hải lớn của thế giới, nền kinh tế Đông Timor có sự liên kết chặt với 2 nước láng giềng là Indonesia và Úc và nằm trong tam giác tăng trưởng Đông Timor - Indonesia - Úc.

Ngoài tài nguyên lớn là gỗ đàn hương, nền kinh tế Đông Timor phụ thuộc nhiều vào nguồn lợi dầu khí ngoài biển Timor. Tuy vậy, các mỏ dầu khí này dù nằm gần Đông Timor song lại đang được khai thác chủ yếu bởi Úc và được chính phủ Úc phân chia lợi nhuận 50:50 sau một thỏa thuận kí kết vào ngày 7/7/2005.

Vì chiếm đến 80% GDP của đất nước nên đây là nguồn thu quan trọng nhất của Đông Timor, qua đó Đông Timor được Quỹ Tiền tệ quốc tế gọi là “nền kinh tế phụ thuộc vào dầu mỏ nhất thế giới”.

Dù sống dựa vào dầu mỏ, song 1/2 dân số Đông Timor vẫn hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực nông nghiệp. Theo thống kê đến năm 2022, Đông Timor có khoảng 1,34 triệu người với tốc độ tăng dân số trung bình 1,8% (giai đoạn 2015 - 2022), trong đó có 65% người dân dưới 30 tuổi với 44% dân số sống tập trung ở 3 thành phố, bao gồm Dili - thủ đô Đông Timor - với 324.000 dân - chiếm 24% tổng dân số, tiếp theo là Ermera với 138.000 người và Baucau với 135.000 người.

Vì vị trí địa lý tách biệt cộng thêm thời gian dài xung đột chính trị với Indonesia, hầu hết cơ sở hạ tầng của Đông Timor như hệ thống điện, nước, đường xá, trường học và cả viễn thông bị phá hủy nặng nề trong giai đoạn 1976 - 1999. Cho đến khi Đông Timor giành được độc lập, hãng viễn thông Telkom Indonesia cũng ngừng cung cấp dịch vụ tại đây.

Trong bối cảnh trên, các công ty nước ngoài độc quyền thường đưa ra các chính sách tăng cước bất ngờ. Ví dụ, Telstra của Úc vào năm 2000 đã mở rộng tín hiệu di động đến Đông Timor, song đã tăng cước phí cuộc gọi đến Đông Timor từ 0,97 lên 3 AUD/phút vào năm 2003, mặc dù thời gian đó, mạng lưới viễn thông chỉ giới hạn đến thủ đô Dili.

Để giải quyết tình trạng trên, Đông Timor thực hiện việc đấu thầu quốc tế theo hình thức BOT để xây dựng lại hệ thống viễn thông nội địa. Và tập đoàn Timor Telecom đã trúng thầu vào tháng 7/2002, đạt được thỏa thuận độc quyền viễn thông trong thời hạn 15 năm và có thể gia hạn thêm 10 năm tới tận 2027. Timor Telecom cũng là doanh nghiệp đầu tiên được thành lập ở Đông Timor, vào ngày 17/10/2002, với 50,1% sở hữu thuộc về Portugal Telecom.

Từ đây, Timor Telecom xây dựng mạng viễn thông quốc gia đầu tiên của Đông Timor và thiết lập mã quốc gia là +670, ban đầu vận hành mạng lưới ở các thành phố lớn như Dili, Lospalos, Baucau và Oecusse, song tốc độ mở mạng lưới vẫn rất chậm chạp khi qua đến 2004 chỉ bắt đầu có 1 trạm viễn thông mới ở Atauro và 2 - 3 tỉnh mới vào năm 2005.

Năm 2006, Timor Telecom mới cung cấp danh bạ điện thoại đầu tiên, đến năm 2007 thì xuất bản trang vàng di động và thu thoại đầu tiên với cước phí đắt đỏ và tỷ lệ phủ sóng thấp nên sau 6 năm hoạt động, vẫn còn nhiều khu vực của Đông Timor không có sóng điện thoại và khiến Timor Telecom chỉ có 125.000 khách hàng di động trong ngần đó thời gian. Tất nhiên, cả dịch vụ băng thông rộng và ADSL cũng không tồn tại ở Đông Timor trong giai đoạn này.

Việc kinh doanh chỉ chủ yếu nhắm tới lợi nhuận và không đầu tư mới khiến Timor Telecom đánh mất dần sự ủng hộ của dư luận và người dân Đông Timor. Đây cũng là giai đoạn thị trường viễn thông các quốc gia chuyển từ trạng thái độc quyền qua tự do hóa, việc này đã diễn ra ở các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu, trong đó có cả Bồ Đào Nha và một số nước thuộc khu vực châu Á - Thái Bình Dương như ở Hàn Quốc.

Trong một khảo sát của người dân và nhiều khách hàng của chính Timor Telecom, 99% người được hỏi muốn Chính phủ tự do hóa thị trường viễn thông và cho phép các công ty mới cạnh tranh với chính Timor Telecom.

Và cuối cùng, dù được Chủ tịch Portugal Telecom hứa hẹn sẽ đầu tư nhiều hơn để tăng vùng phủ sóng lên toàn bộ Đông Timor chỉ trong 6 tháng, song vào năm 2012, Chính phủ Đông Timor và Timor Telecom đã thống nhất chấm dứt hợp đồng độc quyền, cho phép thị trường viễn thông được tự do hóa, mở đường cho sự gia nhập của các đối thủ cạnh tranh mới như Telkomcel thuộc Indonesia và nổi bật hơn cả là Telemor của Tập đoàn Viettel.

Tên thương hiệu "Telemor" được cấu thành từ "telecommunications" và "more" - hàm ý tới một công ty viễn thông luôn phát triển không ngừng nhằm đem đến cho người dân Timor những dịch vụ sáng tạo, những lợi ích tốt nhất.

Telemor có phát âm gần giống với tên đất nước Timor và từ Amor - tiếng Tetum, có nghĩa là "tình yêu".

Vẫn theo phương châm “Hạ tầng đi trước, kinh doanh theo sau”, Telemor ngay thời điểm kinh doanh đã thành nhà mạng có hệ thống mạng lưới dẫn đầu với 320 trạm 2G, 3G và 1.600 km cáp quang giúp phủ sóng đến 96% dân số, kết hợp với hệ thống kênh phân phối rộng khắp với 2.500 điểm bán đến các thôn bản. Bởi vậy, chỉ sau 6 tháng kể từ khi khai trương vào tháng 7/2013, Telemor đã tạo thành hiện tượng tại đảo quốc này với hơn 200.000 khách hàng đăng ký dịch vụ và đồng thời có lãi ngay - Điều chưa từng xảy ra ở bất ký thị trường nào mà Viettel đầu tư.

Sau đó 1 năm, vào tháng 6/2014, Telemor vươn lên dẫn đầu thị trường với 400.000 khách hàng trên 1,2 triệu dân, tương đương con số mà nhà mạng Timor Telecom đã phát triển trong gần 10 năm độc quyền. Tổng doanh thu tính trong 6 tháng năm 2014 đạt 17 triệu USD với lợi nhuận ước tính thu về 4 triệu USD.

Nhờ giá cước rẻ hơn kết hợp cơ cấu tính giá theo block 1 giây +1 giây (trước đó là 1 phút + 1 phút), giá dịch vụ viễn thông tại Đông Timor giảm xuống 20 lần. Không những vậy, giá các sản phẩm đầu cuối cũng giảm mạnh, như điện thoại 2G giảm từ 30 - 40 USD xuống 15 - 20 USD, máy 3G từ 100 USD xuống còn 50 - 80 USD. Các sản phẩm cũng được kinh doanh từ chính Telemor khi tính đến tháng 9/2015, có đến 400.000 máy đầu cuối trên tổng số 450.000 thuê bao là do Telemor cung cấp.

Không dừng lại ở 3G, đến năm 2017 - sau 4 năm kinh doanh với thị phần 55% tại Đông Timor và đạt tỷ lệ hoàn vốn 120%, Telemor tiếp tục đầu tư thông qua việc khai trương 4G và là nhà mạng đầu tiên cung cấp dịch vụ này tại Đông Timor.

Đến tháng 10/2018, sau 3 năm xúc tiến, Telemor khai trương ví điện tử Mosan, trở thành nhà mạng viễn thông đầu tiên tại Đông Timor cung cấp dịch vụ ví điện tử.

Với tốc độ tăng trưởng thuê bao hàng tháng ở mưc 40% nên chỉ sau 1 năm, Mosan đã có mạng lưới hơn 400 điểm giao dịch chuyển tiền phủ khắp Đông Timor - nhiều hơn tổng số chi nhánh/phòng giao dịch của cả 5 ngân hàng đang hoạt động tại quốc gia này.

Mosan cũng vượt qua các ngân hàng lớn như Ngân hàng Bồ Đào Nha, Ngân hàng Thương mại Đông Timor và Ngân hàng ANZ để giành giải thưởng “Nhà cung cấp dịch vụ tài chính tốt nhất, đóng góp lớn nhất cho sự phát triển của ngành tài chính tại Đông Timor” trong năm 2019 do Ngân hàng Trung ương Đông Timor trao tặng.

Và tính đến năm 2021, Mosan đã có hơn 180.000 thuê bao ví và 2.700 đại lý phủ khắp các quận. Điều này cực kỳ ấn tượng nếu biết rằng các ngân hàng tại Đông Timor cũng từng làm ví điện tử, song kết quả thu được chỉ khoảng 5.000 - 6.000 tài khoản sau 2 năm.

Trong quá trình chuyển dịch thành nhà cung cấp dịch vụ số số 1 tại Đông Timor, Telemor lần lượt ra mắt siêu ứng dụng Kakoak vào năm 2020. Đây là ứng dụng tích hợp đầy đủ các dịch vụ như xem phim, xem truyền hình, chơi game cũng như các tiện ích của nhà mạng.

Chỉ sau 3 tháng, Kakoak đã có 100.000 thuê bao đăng ký. Con số này tăng lên 180.000 vào năm 2021 và 260.000 vào năm 2022 tương đương 5% dân số Đông Timor trong cùng thời điểm.

Dù đã ở vị trí số 1, Telemor vẫn không ngừng nâng cấp chất lượng dịch vụ trở thành nhà mạng đầu tiên tại Đông Timor thử nghiệm thành công mạng 5G vào ngày 29/11/2023. Sóng 5G của Telemor sẽ phủ sóng toàn bộ trung tâm thương mại Timor Plaza tại thủ đô Dili.

Bên cạnh công nghệ 5G, trong năm 2023 Telemor cũng đã giới thiệu eSIM và hợp tác với ByteDance để triển khai Tiktok Cache tại Đông Timor.

Trong quý 4/2023, Telemor cũng hoàn thành đợt nâng cấp lớn với hơn 30% hạ tầng mạng 4G và dung lượng kết nối quốc tế để mang lại trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng.

Những hành động kể trên đã giúp kết quả kinh doanh Telemor tăng trưởng liên tục. Năm 2022, Telemor đạt doanh thu 40,3 triệu USD - tăng trưởng 13,1% so với năm 2021. Lợi nhuận trước thuế đạt 11 triệu USD - cao nhất từ khi kinh doanh đến hết năm 2022. Dòng tiền về chạm mức 4,5 triệu USD, vượt kế hoạch năm. Telemor cũng trở thành doanh nghiệp có doanh thu lớn thứ 3 tại Đông Timor.

Năm 2023, Telemor vẫn liên tục đạt được những giải thưởng lớn nhằm ghi nhận những đóng góp trong công cuộc số hóa nền kinh tế Đông Timor. Ví điện tử Mosan xuất sắc giành cú đúp giải Vàng tại 2 hạng mục Giải pháp Tài chính của năm và Ứng dụng dịch vụ tài chính ngân hàng của năm. Ngoài ra, Mosan cũng đạt giải thưởng “Công ty tài chính xuất sắc 2023” do Ngân hàng Trung ương Timor-Leste trao tặng. Doanh thu dịch vụ của Telemor năm 2023 đạt 44,5 triệu USD, tăng trưởng 17,4% so với năm 2022.

Dù là một đất nước trẻ mới độc lập được 22 năm, nằm ở trung tâm Singapore, Indonesia và Úc với nền kinh tế phụ thuộc phần lớn vào dầu mỏ và tiền lưu thông chủ yếu là USD, Đông Timor là một quốc gia nhỏ với diện tích 15.000 km2 - tương đương với tỉnh Sơn La của Việt Nam. Tuy nhiên, thành công của Telemor đã làm nổi bật hơn tính hiệu quả về đầu tư ra nước ngoài khi đây là thị trường có lợi nhuận nhanh nhất cũng như hoàn vốn sớm nhất của Viettel.

Telemor vẫn sẽ luôn là tấm gương để các thị trường khác học tập, từ đó nhân rộng và ứng dụng các thành công đã đạt được với những quy mô lớn hơn, tiếp tục khẳng định và tạo đà thúc đẩy công cuộc phổ cập, bình dân hóa dịch vụ viễn thông của Viettel không chỉ cho người dân Đông Timor mà còn cho cả 9 thị trường nước ngoài còn lại, xa hơn nữa là các thị trường mới sẽ được tiếp tục mở rộng trong tương lai.

Tự hào Telemor - Chú lính chì mỗi năm mang về hàng chục triệu USD lợi nhuận sau thuế. Một thị trường đồng tiền sử dụng là USD nên ko bị ảnh hưởng bởi tỷ giá và Ebitda (lợi nhuận trước thuế, trả lãi và khấu hao - một trong những chỉ số tài chính quan trọng nhất để đánh giá hiệu suất kinh doanh, khả năng sinh lời của doanh nghiệp) hàng năm tăng trưởng “đẹp tuyệt long lanh”.

Mới đây, trong chuyến thăm và làm việc tại Viettel, Tổng thống Đông Timor Jose Ramos-Horta thể hiện niềm tin rất lớn vào năng lực của Viettel nói chung và Telemor nói riêng sẽ giúp quốc gia non trẻ của khu vực sớm bứt phá trong cuộc cách mạng 4.0, nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thúc đẩy ứng dụng công nghệ hiện đại để chuyển đổi số thành công và bảo vệ người dân an toàn hơn trên không gian mạng.