Trang chủ

Cuốn sách dày gần 974 trang bao gồm các công trình đã công bố của GS. Trần Quốc Vượng. Bố cục của cuốn sách gồm 6 phần: "Những vấn đề chung", "Diễn trình văn hóa", "Văn hóa dân gian", "Nghệ thuật, Ứng xử" và cuối cùng là "Danh nhân". Trong đó phần "Văn hóa dân gian" và "Danh nhân" có dung lượng nhiều nhất. Nội dung bao quát từ khái niệm – công cụ; không/thời gian văn hóa, con người văn hóa đến các thành tố văn hóa.

Cuốn sách mang đến một cái nhìn bao quát theo nhiều cách tiếp cận từ chung đến riêng, thuận – nghịch giúp cho người đọc có cái nhìn toàn diện và sâu sắc, khách quan, toàn diện về những vấn đề tưởng như vô cùng đơn giản, đã trở nên thân thuộc với mỗi người Việt Nam ta.

Trong mỗi chủ đề, thông qua việc diễn giải vấn đề cụ thể, tác giả sử dụng những hệ khái niệm được hiểu là những khái niệm công cụ, khái niệm chìa khoá dẫn dắt người đọc con đường khám phá chân lý khách quan và khái quát của lịch sử, văn hoá dân tộc.

Với cách viết rất riêng thâm thúy, khoáng đạt và thái độ tôn trọng sự đa dạng và khoan dung văn hoá, tác giả đã tiếp cận văn hóa Việt Nam quá khứ và đương đại theo nhiều chiều kích, thuận/nghịch; trong/ngoài; nội sinh/ngoại sinh… Những nghiên cứu lý thuyết, điền dã của tác giả về văn hóa Việt Nam là kết quả của quá trình nhận thức, tái nhận thức những vấn đề tưởng như khá cũ.

Phần Diễn trình văn hóa chỉ gói gọn trong 34 trang chủ yếu nói về văn hóa Đông Sơn và cái nhìn tổng quát về thế kỷ thứ 10 với văn minh nhân loại thế giới và Việt Nam, văn hóa Việt Nam cuối thời Trung đại. Văn minh thế giới và Việt Nam ở thế kỷ này được định tính là văn minh thôn dã hay văn minh nông nghiệp. Với cái nhìn tương quan với văn hóa phương Đông bao gồm văn minh Ấn Độ, Hồi Giáo. Ở Việt Nam, thế kỷ X mở ra với ba cha con họ Khúc, được định hình chắc chắn với Ngô Quyền và khép lại với Lê Hoàn, có thể nói thế kỷ của nhiều nhân cách lớn Việt Nam.

Một phần của Văn hóa dân gian cũng được dành cho thời lượng khá nhiều, hơn 200 trang. Tác giả khẳng định, văn hóa dân gian hay Folklore là một tổng thể phong phú và đa dạng với thành ngữ, tục ngữ, ca dao đầy bản sắc dân tộc khi cuộc sống được phản ánh dưới hình thức đơn giản, dễ hiểu nhưng độc đáo. Và quan điểm của GS Trần Quốc Vượng là “Mất dân gian là mất hồn dân tộc”. Nền văn hóa Việt Nam rất đa dạng, theo thời gian diễn triển, theo không gian gia đình – làng xã, vùng miền – tộc người… theo các mối giao thoa: hỗn chủng, đan xen, hỗn dung, tiếp xúc, biến đổi, biến dạng nhưng cuối cùng vẫn hội tụ - kết tinh và định hình một nền văn hóa:

Có cơ tầng Đông Nam Á

Có nhiều thành tố Nam Á

Có nhiều thành tố Nam Đảo

Có nhiều thành tố Đông Á..

Điểm nhấn của cuốn sách nằm ở Phần V, đề cập đến Ứng xử của người Việt với môi trường xung quanh. Các ứng xử đó dựa trên các nguyên lý Mẹ của nền văn hóa Việt hay những ảnh hưởng nặng nề, ăn sâu bám rễ của nho giáo trong cách sống và cách nghĩ của người Việt.

Phần chiếm thời lượng dài nhất là phần cuối đề cập đến Danh nhân từ thời Hùng Vương, đến chân dung Lý Nhân Tông và nhiều danh nhân như Chu Văn An, Trần Nguyên Hãn…. là những nhân vật sử sách ghi danh. Đặc biệt, cuốn sách còn đề cập đến những danh nhân thời hiện đại như Bác Hồ, nhà giáo dục Nguyễn Văn Huyên, hay tư tưởng văn hóa của cụ Phạm Văn Đồng…

Với cuốn sách gần 1000 trang nghiên cứu sẽ khiến cho ai thiếu kiên nhẫn cảm thấy khó khăn. Với cuốn sách này, bạn hãy đọc thật từ từ và có thể đọc đi đọc lại để hiểu rõ từng vấn đề.

Tôi phải đọc đi đọc lại cuốn sách này nhưng cũng có đôi chỗ cũng khó hấp thu vì cách tiếp cận của GS Trần Quốc Vượng có những khác biệt. Vì vậy, bạn hãy nhắm mắt lại, hít thở thật sâu, để chuẩn bị cho hành trình tìm hiểu văn hóa đầy thú vị trong Văn hóa Việt Nam – Tìm tòi và suy ngẫm.