Trong tập podcast “Chênh vênh tuổi trung niên” thuộc chuyên mục Viettel Vibes, chúng ta đã cùng lắng nghe câu chuyện của một nữ đồng nghiệp đang bước vào ngưỡng 40 tuổi, một độ tuổi đầy suy tư. Chị làm việc tại bộ phận kinh doanh, từng có một giai đoạn rất thành công. Nhưng hiện tại, mọi thứ dường như chững lại. Dù chị vẫn nỗ lực, thậm chí cố gắng nhiều hơn trước, kết quả công việc vẫn không khả quan như mong đợi.

Chị không buông xuôi, vẫn chủ động học hỏi, cập nhật xu hướng, tham gia các khóa học kinh doanh miễn phí… nhưng mọi nỗ lực vẫn không đem lại chuyển biến rõ ràng. Chị bối rối vì không rõ nguyên nhân nằm ở đâu: do thị trường thay đổi, do thành viên trong nhóm không còn như xưa, hay do gánh nặng gia đình ngày càng lớn? Khi không thể lý giải được, chị cho rằng có lẽ “thời” của mình với nghề đã qua. Chị dần học cách chấp nhận kết quả ở mức trung bình, làm việc cầm chừng, và chuyển hướng tìm niềm vui trong việc chăm sóc con cái. Dù đã có vẻ “ổn”, đôi khi trong lòng chị vẫn mâu thuẫn: có lúc thấy hài lòng, có lúc lại tiếc nuối và muốn cố gắng thêm.

Chuyên gia tâm lý Khánh Nguyễn cho rằng những cảm xúc và suy tư ấy rất điển hình cho một giai đoạn mang tên khủng hoảng tuổi trung niên (Midlife Crisis). Giai đoạn này thường xảy ra trong độ tuổi từ 40 đến 60, khi con người bắt đầu nhìn lại cuộc đời, đánh giá lại con đường sự nghiệp, các mối quan hệ và những kỳ vọng từng đặt ra trong quá khứ.

Đối với những cách mà khách mời của chúng ta đang áp dụng để đối phó với tình hình hiện tại thì chuyên gia Khánh Nguyễn cũng đã phân tích những mặt lợi và những điểm cần nhìn nhận rõ hơn trong tập podcast này, mời bạn cùng lắng nghe.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Khánh Nguyễn, để thực sự vượt qua giai đoạn này và 'sang trang' cuộc đời, chúng ta cần nhìn nhận rõ hơn những 'điểm mù' - tức là những niềm tin hay cơ chế đối phó tưởng như đúng nhưng lại khiến ta mắc kẹt.

Chuyên gia Khánh Nguyễn gợi mở hai điểm quan trọng giúp vượt qua:

Vượt thoát khỏi suy nghĩ 'Đây là điều bất thường, mình đã làm gì sai?'

Khi công việc trì trệ hay cuộc sống chùng xuống ở tuổi trung niên, nhiều người thường xem đó là một sự bất thường, một dấu hiệu của sự yếu kém hay thất bại cá nhân. Sự thật là: Không có gì bất thường cả, đây là quy luật tự nhiên của cuộc sống. Khủng hoảng lứa tuổi là những chu kỳ nội tâm cần thiết của quá trình trưởng thành. Hiểu được quy luật nhưng không có nghĩa là mình sẽ sống buông thả hay chấp nhận tụt hậu, mà là có những cách ứng biến phù hợp để vượt qua.

Chúng ta sẽ không oán trách, thất vọng, cay cú hay đau khổ gì với giai đoạn này nếu bản thân có sự chuẩn bị tâm lý rõ ràng rằng đây là điều tất yếu – như thể một năm có bốn mùa xuân, hạ, thu, đông vậy. Khi không có cảm xúc tiêu cực chi phối, chúng ta sẽ nhìn mọi việc khách quan và tươi sáng hơn, từ đó khai mở những khả năng mới cho bản thân.

Từ bỏ 'phép so sánh lệch' và tập trung vào điểm mạnh đặc thù của tuổi trung niên

Khách mời của chúng ta đã so sánh mình với thế hệ trẻ, cảm thấy "các bạn ấy làm việc có vẻ dễ dàng hơn", "không cố gắng hẳn nhưng họ lại đạt được", trong khi bản thân lại gặp nhiều bất lợi từ bối cảnh gia đình. Nếu nhìn mọi việc theo hướng này, thì rất dễ bi quan và đau khổ vì mình thì nhiều bất lợi mà 'đối thủ' lại nhiều ưu thế.

Hãy nhìn vào điểm mạnh đặc thù của tuổi trung niên: qua thời gian, chúng ta có sự trưởng thành, kinh nghiệm tích lũy, sự ổn định cảm xúc, và lòng vị tha, năng lực hiểu chuyện lại thường tăng lên. Kể cả cái tôi của chúng ta cũng có xu hướng biết điều chỉnh cho phù hợp hơn, trí thông minh cảm xúc cũng được tôi luyện – đó là điều cản trở biết bao những bạn trẻ không giữ được thành công bền vững dù tài, dù giỏi.

Vậy thì, chiến lược đơn giản bây giờ là: thay vì nhìn vào người khác, so sánh và đau khổ thì chúng ta có thể tập trung vào nội lực: nhìn vào những gì mình có, những điểm mạnh tuổi này mình có, và những giá trị cá nhân mình đặc biệt sở hữu. Điều này giúp hạn chế tối đa những sự so sánh tiêu cực, giải phóng bản thân khỏi áp lực không đáng có, và biến sự so sánh thành cơ hội để học hỏi và nỗ lực từ vị thế mạnh của chính mình. Và nếu có nhìn vào tuổi trẻ và điểm mạnh của các em, thì chúng ta có thể nhìn vào để dám chịu chơi, dám đi ra vùng an toàn, dám học hỏi chứ không phải để thấy tự ti và lo lắng.

Không ai ngoài chính bạn có thể gia tăng sự hài lòng cho mình

Khủng hoảng tuổi trung niên thường kéo theo cảm giác hụt hẫng, nghi ngờ chính mình và sụt giảm mức độ hài lòng với cuộc sống. Nhưng câu hỏi là: Ai có thể giúp bạn lấy lại sự hài lòng ấy?

Câu trả lời không phải là chồng, là con, là sếp hay một khóa học nào đó, mà chính bạn là người duy nhất có thể làm điều đó.

Tâm lý học gọi đây là “Điểm kiểm soát bên trong” (Internal Locus of Control) – tức là bạn tin rằng mình có khả năng chủ động điều khiển cảm xúc, hành vi và kết quả cuộc sống, thay vì phó mặc cho hoàn cảnh. Hạnh phúc không phải là thứ “xảy ra với tôi”, mà là thứ “tôi có thể kiến tạo”

Theo chuyên gia Khánh Nguyễn, có một cách rất đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả: Hãy bắt đầu từ những gì bạn đang có. Khi bạn tập trung vào điểm mạnh, giá trị và những điều tích cực dù là nhỏ nhất, bạn sẽ cảm thấy mình vẫn có năng lực, vẫn còn con đường phía trước, thay vì chỉ nhìn thấy bế tắc.

Chuyên gia Khánh Nguyễn gợi ý 2 bước mà bạn có thể thực hành:

Bước 1: Ghi nhận chính mình mỗi ngày

Hãy dành vài phút mỗi ngày hoặc mỗi tuần để viết ra 1–3 điều bạn đã làm tốt hoặc đã nỗ lực hết mình. Không cần thành tích lớn – chỉ cần cụ thể và thật với bạn.

Ví dụ:

• Hoàn thành báo cáo đúng hạn dù có nhiều việc gấp
• Tập thể dục 30 phút dù rất mệt
• Kiên nhẫn lắng nghe con chia sẻ chuyện ở trường

Việc này giúp bạn thoát khỏi cảm tính, không còn bị lệ thuộc vào lời khen của người khác, mà có dữ liệu thực tế để đánh giá bản thân.

Bước 2: Chuyển ghi nhận thành nhận thức nội lực

Mỗi tuần, hãy nhìn lại những điều đã viết, và tự hỏi:

• Tôi đã thể hiện điểm mạnh nào ở đây?
• Phẩm chất hay kỹ năng nào giúp tôi làm được điều đó?

Ví dụ:

• “Hoàn thành báo cáo đúng hạn” → Kỷ luật, quản lý thời gian tốt
• “Giải thích vấn đề phức tạp cho đồng nghiệp” → Kiến thức vững, khả năng truyền đạt rõ ràng
• “Tập thể dục dù mệt” → Ý chí, quan tâm sức khỏe
• “Lắng nghe con không phân tâm” → Sự hiện diện trọn vẹn, khả năng cân bằng công việc – gia đình

Việc này giúp bạn nhìn rõ hơn về năng lực và phẩm chất của chính mình, xây dựng sự tự tin bền vững đến từ những bằng chứng thực tế về những gì bạn đã và đang làm được, chứ không phải từ những lời khen chung chung hay sự so sánh.

Chuyên gia Khánh Nguyễn cũng gợi ý thêm một cách khác cũng vô cùng hiệu quả đó là thực hành lòng biết ơn và chánh niệm: Tập trung vào hiện tại, nhìn nhận và trân trọng những giá trị giản dị xung quanh, tập trung ghi nhận những điều mình có và trân trọng biết ơn, chú ý đến những điều đó như là niềm vui, hạnh phúc, sự may mắn. Như khách mời của chúng ta đang tìm niềm vui ở việc nuôi con, đó là một cách tự nhiên để tìm lại sự hài lòng từ những điều thân thuộc.

Thành công ở tuổi trung niên

Sau khi đã nhận diện được điểm mạnh và có một tâm thế vững vàng hơn thì giờ đây, ta sẵn sàng hướng ra bên ngoài và đặt câu hỏi: Làm sao để tiếp tục phát triển bản thân ở giai đoạn này mà không bị trì trệ hay “giậm chân tại chỗ”?

Theo chuyên gia Khánh Nguyễn, bước đầu tiên, cũng là bước quan trọng nhất chính là tái định nghĩa lại khái niệm “phát triển” và “thành công” sao cho phù hợp với tuổi trung niên. Mỗi giai đoạn trong đời người sẽ đi tìm những giá trị khác nhau.

Khi còn trẻ, thành công thường được gắn với những tiêu chí rất rõ ràng: chức vụ cao, thu nhập tốt, thành tích vượt trội. Nhưng đến tuổi trung niên, những tiêu chí ấy có thể không còn là động lực lớn nhất nữa. Ở tuổi này, phát triển sự nghiệp không nhất thiết là phải chạy đua doanh số hay cạnh tranh trực tiếp với những người trẻ đầy năng lượng và nhạy bén công nghệ. Ta có thể đi theo một hướng khác: sâu hơn, vững hơn bằng cách tập trung vào thứ mình làm tốt và thế hệ sau còn thiếu.

Có thể phát triển theo chiều sâu:

• Trở thành chuyên gia thực thụ trong lĩnh vực của mình nhờ kinh nghiệm, hiểu biết tích lũy qua thời gian.
• Học thêm kỹ năng mới để tăng hiệu quả và ý nghĩa trong công việc hiện tại.
• Tập trung vào vai trò tạo giá trị, từ chuyên môn đến quản lý, từ người làm đến người dẫn dắt.

Hoặc phát triển theo chiều rộng:

• Mở rộng ảnh hưởng qua việc chia sẻ kinh nghiệm, cố vấn (mentor) cho người trẻ, đào tạo hoặc dẫn dắt thế hệ kế cận.
• Đây là biểu hiện của khái niệm “Generativity” trong tâm lý học, nhu cầu đóng góp, để lại giá trị cho thế hệ sau.

Và đừng quên một hướng phát triển quan trọng không kém: sự cân bằng. Ở tuổi này, với những thay đổi trong hoàn cảnh sống gia đình, sức khỏe, trách nhiệm thì việc hài hòa giữa công việc, gia đình, sức khỏe tinh thần và các mối quan tâm cá nhân là một thành tựu đáng giá.

Với khách mời thì niềm vui khi thấy con cái học hành tiến bộ chính là một dấu hiệu cho thấy hệ giá trị đang dịch chuyển. Thay vì thấy day dứt hay mâu thuẫn, hãy đón nhận nó như một sự phát triển. “Phát triển” lúc này có thể không còn là KPI cá nhân, mà là khả năng truyền cảm hứng, dìu dắt người khác, trở thành người đáng tin cậy. Và khi bạn giúp người khác lớn lên, bạn cũng đang lớn lên theo một cách rất riêng.

Việc hiểu rằng giá trị sống có thể và nên thay đổi theo từng giai đoạn là điều vô cùng quan trọng. Nó giúp ta không hoang mang khi thấy mình không còn hào hứng với những điều từng là mục tiêu. Ngược lại, nó cho ta cơ hội tái định hướng cuộc đời một cách có ý thức, để sống phù hợp với chính mình hiện tại – và từ đó, tìm thấy sự an yên và hài lòng sâu sắc hơn.

Thay đổi là dòng chảy tất yếu của cuộc sống. Chỉ cần một chút thiếu quan sát, thiếu tỉnh táo, bạn sẽ thấy thị trường, khách hàng, thời cuộc đã xoay chuyển như thể mình bị “vắng mặt” khi mọi thứ đang diễn ra.

Và chính trong khoảnh khắc chông chênh đó, khi mọi thứ tưởng như đang sụp đổ, lại là lúc bạn có thể bắt đầu một cuộc sống mới sâu sắc hơn, ý nghĩa hơn, và bền vững hơn. Hãy lắng nghe tập podcast “Chênh vênh tuổi trung niên” thuộc chuyên mục Viettel Vibes như một lời đồng cảm và tiếp sức dành cho những ai đang đi qua giai đoạn khủng hoảng tuổi trung niên.

Nếu bạn đang cảm thấy mất phương hướng, loay hoay giữa công việc và cuộc sống, đừng ngần ngại chia sẻ câu chuyện và câu hỏi của mình với Viettel Vibes. Đây là không gian để chúng ta cùng nhau trao đổi, suy ngẫm và đồng hành, giúp bạn tìm thêm góc nhìn mới, nguồn cảm hứng và động lực từ bên trong để tiếp tục phát triển, theo cách phù hợp nhất với chính bạn.